ALLERGİYA

Allergiya  cəmiyyətdə  çox  sıx  görünən  bir  xəstəlikdir  və  insanların  təxmini  15%-də  allergiyanın  bir  və ya  bir  neçə  növü  görülür. Göz  allergiyaları  gözdə  yanma, batma, qaşıntı, qızarıqlıq, sulanma, işığa  qarşı  həssaslıq  və  görmə  pozğunluğu  meydana  gətirir. Göz  allergiyasının  5  fərqli  növü  vardır:  

Mövsümi  və  mövsümi  olmayan  allergik  konyunktivit

Bahar  keratokonyunktiviti

Atopik  keratokonyunktivit

Nəhəng  papillyar  konyunktivit

Kontakt  göz  allergiyası

Movsümi  allergik  konyunktivit
Mövsümi  allergic  konyunktivit  göz  allergiyalarının  təxmini  olaraq  yarısını  təşkil  edir.   Hər  iki  gözdə  qaşıntı, sulanma  və  yanma ilə  başlayır. Bu şikayətlərə  əsasən  burundakı  allergik proses  təsir  edir.  Göz  qapaqlarında  şişlik, gözün  bəyaz  təbəqəsində  qabarıqlar, su  toplanması  və  qızarıqlıq  görünür.   Mövsümi  allergiyaya  səbəb  olan  faktorlar  əsasən  polenlər,  mövsümi olmayan  allergiyalara səbəb  isə  il  boyu  qarşılaşa bildiyimiz  ev  tozu  zərrələri  və  heyvan  tullantılarıdır.

 Bahar keratokonyunktiviti
Bahar keratokonyunktiviti nadir görülür, daha çox dünyanın  isti  və quru  iqliminə  malik  olan  bölümlərində  rastlanır.  İlk baharda  başlanır  və  yay  fəslinin  sonuna  qədər  davam  edər.  Bu  xəstələrin 75%-də  astma, atopik  ekzema  və  allergik  rinit  kimi  əlavə  xəstəliklərə də  rastlanır. Xəstələrin  ilk  şikayəti  qaşıntıdır. Sonra  işığa  qarşı  həssaslığın  artması, yanma,  yad  cisim  hissi  və  bulanıq  görmə  meydana  gəlir.
Gözdə  qızarıqlıq,  göz  qapağında  sallanma  və  gözlərin  qıyılması  görülə  bilir.  Tipik olaraq  üst  qapaqda  qabarıqların  əmələ  gəlməsidir.  Bu  qabarıqlardan  gözün   rəngli  hissəsinin   kənarında da  rast  gəlmək  olar.  İrəli  formalarında  korneada  xora  əmələ  gələ bilər.  Ümumiyyətlə  5-10  il  davam  edər.

 Atopik keratokonyunktivit

 Atopik keratokonyunktivit  korluq  riski  daşıyan  bir  allergiya  növüdür. Daha  çox  yetkinlərdə  rast  gəlinir  və  astma,  soyuqdəymə,  atopik  dermatit  və  qida  allergiyası  kimi  səbəblər  təsir  edə  bilər. Xəstənin  yaxınlarında da bu  xəstəliklərə  rast  gələ  bilər.  Başlanğıcı  bahar  konyunktiviti  kimi  olmaqla  bərabər  əmələ  gətirdiyi  yara  toxuması  qapağın  iç  hissəsindən  bitişmələr  əmələ  gətirir,  qapağı  deformasiya  edə  bilir,  qapaqların  içə  və ya  xaricə  dönməsinə  və  kirpiklərin  gözə  batmasına  səbəb  ola  bilər. 

 Nəhəng  papillyar  konyunktivit

Keçmişdə  kontakt  linzalara, kontakt  linzaların  məhlullarına,  məhlulların  tərkibindəki  qoruyucu  maddələrə  və  göz  damarlarına  bağlı  bir  allergiya  formasıdır. Müasir  dövrdə  çox  az  görülür. Bəzən  göz protezləri,  kontakt  linza  üzərində  toplanan  allergen  maddələr  də  bu  tip  allergiyanı  əmələ  gətirə  bilər.  Xəstənin  gözündə  qaşıntı  və  kontakt  linza  istifadə  çətinliyi  başlayar.  Göz  qapaqlarının  altında  papilla  deyilən  böyük  qabarıqlıqlar  görünür.  Korneada  keratit  və  görmə  bulanıqlığı  meydana  gətirə  bilir.

Kontakt  göz allergiyası
Kontakt  göz allergiyası  dərmanlara,  dərmanların  tərkibindəki  qoruyucu  maddələrə  və  ya  makyaj  vasitələrinə  qarşı  ola bilər. Sonrakı  mərhələlərində  göz  yaşı  kanalında  tıxanıqlıq, konyunktivada  çapıq  və  damarlanma  əmələ  gətirə  bilir.

Allergiyanin müalicəsi
Allergiyanın  müalicəsində  ən  önəmli  olan  allergen  maddəni  təsbit  etmək  və  mümkün  olduğu  qədər  ondan  kənar  durmaqdır.  Allergiyanın  növündən  asılı  olaraq    damlalar,  antihistamin  dərmanlar  və  bəzən  isə  kortizonlu  dərmanlara  ehtiyac  olur.

ASTİQMATİZM

Astiqmatizm – gözün  optik  sisteminin  deffekti: buynuz  qişanın (gözün  ön  təbəqəsinin)  qeyri  sferik  olmasıdır.

Gözdə  2 əsas,  bir-birinə  perpendikulyar  meridian  var. Bu meridianların  şüa sındırma  qüvvəsində  fərq  böyük  olduqda,  torlu  qişada(retina) əşyaların  təsviri  aydın  alınmır.  Əksər  hallarda  anadangəlmə  olur.  Bəzən  gözdə  aparılan  əməliyyatlardan  və  ya  buynuz  qişanın  xəstəlikləri  və  travmalarından  sonra  əmələ  gəlir.

Cavan insanlarda buynuz qişanın astiqmatizmi daha böyük olduqda belə, o görməyə təsir etmir. Lakin, presbiopiyanın başlaması ilə, belə gözlərdə astiqmatizm özünü göstərir. Bu onunla izah olunur ki, cavan yaşlarında gözün uyğunlaşdırıcı mexanizmləri bülluru ayrı – ayrı meridianlarda qeyri bərabər dartıllar. Yəni, buynuz qişanın astiqmatizminə cavab olaraq büllurun astiqmatizmi yaranır. İllərnən gözün akkomodasiya qabiliyyəti zəifləyir və büllur buynuz qişanın astiqmatizmini kompensasiya etmək bacarığını itirir. 

Əlamətləri

Baş  və  göz  çevrəsində  ağrı,  bulanıq  görmə,  kölgəli  və  ya  iki  görmə,  uzun  müddətli  kirpik  dibi  iltihabı  kimi problemlər astiqmatizmin əlaməti  ola bilər.  Astoqmatizmi  olan  pasiyentlər  eynək,  kontakt  linza  və ya  refraktiv  cərrahiyyə  ilə  düzəldilmədiyi  təqdirdə  göz  çevrəsindəki  ağri, baş  ağrisı  kimi  şikayətlərin  yaxşılaşması  mümkün  olmaz.

Astigmatizmin  müalicəsi

Bəlli  bir  dərəcəyə  qədər  və  şikayət  yoxdursa  müalicə tələb  olunmur. 

Astiqmatizmli  xəstələr  eynəkdən  istifadə  etməsi  çox  çətin  olur.  Əsasən  belə  xəstələr  eynəklərinə  1-2  həftəyə  öyrəşirlər.  

KOMPÜTER VƏ  BİZ 

     Kompüuter göz sağlığına böyük zərər verə bilir. Ofisdə, qapalı ortamlarda və ən önəmlisi  kompüuter  arxasında əyləşirkən göz sağlığı  üçün  təhlükəli  bir çox faktor bir araya  gəlmiş olur. Bu faktorlar qalıcı narahatçılığa səbəb olur  və gözlərdə problemlər yaratmağa  başlayır.

     İstifadəsi  və məşhurluğu  sürətlə  artan  kompüuterlər  və müxtəlif  iş  masasında monitor ekranlarının  olması   səbəbi ilə bir çox  istifadəçinin; göz  yorğunluğu, gözlərdə və göz ətrafında ağrı, yanma, batma, quruluq  hissi,  qaşıntı,  qızarıqlıq,  sulanma kimi  şikayətləri olur. Bəzən isə bulanıq  görmə, fokuslama  çətinliyi, gözləri qıyaraq  baxma, işığa qarşı həssaslıq, baxılan predmet ətrafında işıq  saçılmaları görmə, göz qapaqlarında iltihab, kəpəklənmə, baş ağrısı kimi problemlər meydana çıxa bilir.

TƏNBƏL  GÖZ

Göz  tənbəlliyi, cəmiyyətdə sıx  rastlanan, çox  danışılan, amma, az  bilinən  bir sahədir.  Hiss etmək  çox  çətindir və  müəyyən  edildiyi  zaman  isə artıq  müalicə  üçün  gec olur. Göz  tənbəlliyi  vaxtında  diaqnoz  qoyulanda müalicəsi ən asan xəstəliklərdən biridir. Göz  tənbəlliyi  gözün  sinir  təbəqəsini  və  sinir  yollarını  tutan  diqqətə çarpan bir  xəstəlik  olmamasına  baxmayaraq  pasiyentin  görməsinin  hər hansı  bir  şəkildə  artmaması  olaraq  təyin oluna bilir. Göz  tənbəlliyinə  səbəb olan vəziyyətlərin  bir an  öncə  ortadan  qalxması  və  görmə  sinirinin  xəbərdar  olunması (çalışması)  gərəkir.

 Göz  tənbəlliyinin  səbəbləri:

• Çəpgözlük
• Anadangəlmə  katarakt
• İki göz  arasındakı  eynək  dərəcəsində  fərqin 3-dən artıq  olması, ya da  hər  gözdə  ayrı-ayrı  yüksək  astiqmatizm, miyopiya və ya hipermetropiya  olması (Anizometropiya)
• Göz  qapağı  xəstəlikləri də (göz  qapağı  düşüklüyü kimi) görmə oxunu qapayaraq  göz  tənbəlliyinə  səbəb ola  bilər.

Göz  tənbəlliyinin müalicəsinə nə qədər tez  başlanarsa nəticə  bir o qədər uğurlu olacaqdır. Ən müvəffəqiyyətli  nəticə 6 yaşına  qədər  olur. Görmə qabiliyyətinin düzəldilməsi  pilləli olaraq aparılır. İlk öncə sağlam göz bağlanılır və uşaq  tənbəl gözü ilə özünü idarə edir.  Daha  sonra  eynək  vasitəsilə  iki  gözün  də  sağlıqlı  olaraq  görməsi təmin olunur.

 Göz tənbəlliyi necə  təyin  olunur?

Göz  tənbəlliyi valideynlər  tərəfindən  müəyyən  edilməməkdədir. Ancaq  göz  müayinəsində  həkim tərəfindən  təyin  edilə  bilər.

 Göz  tənbəlliyi  hər  yaşda  görülə bilər!

Göz  müayinəsinin  xüsusi  bir  yaşı  yoxdur.  Şikayəti  olan  uşaq  hansı  yaşda olursa olsun  müayinə  edilə bilir. Uşaqların  heç  bir  şikayəti  olmasa belə  1-3  yaşına  qədər  ən  az  bir  dəfə  göz  müayinəsindən keçmiş  olmaları  vacibdir. Vaxtlnda  təyin  edilən  göz  tənbəlliyində  müvəffəqiyyət   daha  çoxdur.

Göz Tənbəlliyinin Müalicəsi

• Pleoptik müalicə
• Gözü bağlama üsulu
• Eynək müalicəsi

QURU GÖZ

Müasir dövrümüzdə ən çox yayılmış  sindromdur.

 Əlamətləri:
– Yanma, batma,
– Göz içində  və  çevrəsində seliyin olması,
– Küləkdən və ya siqaretdən artıq dərəcədə    narahatçılıq,
– Həddindən artıq  yaşarma,

– Kontakt  linza  istifadə  edərkən  narahatçılıq  hissi.

Normada,  yaşlandıqca,  göz yaşı miqdarı azalır.  Menopauza  sonrası  və  yaşlı  qadınlarda  quru  göz daha çox  rast  gəlinir. Bununla  birlikdə, kişilərdə və  qadınlarda hər yaşda  görülməsi  mümkündür. Bu isə  A vitamini  azlığına  bağlı   ola bilər.  Ən önəmli  səbəb  isə  uzun  müddət  və  fasiləsiz  kompüuter arxasında əyləşməkdir  bu  quru göz probleminə yol açır.

HİPERMETROPİYA

Hipermetropiya  əhali  arasında  yaxını  görməmək  xəstəliyi  olaraq  bilinir.

Hipermetropiyanın  əlamətləri

Kornea  və  büllurda  qırılan  işıqlar  görmə  mərkəzinin  arxasında  toplanırsa,  göz  yaxını  yaxşı  görməz.

Hipermetropiya  niyə  əmələ  gəlir?

Hipermetropiya  anadangəlmə  olduğu  kimi,  ekoloji  və  genetik  faktorlarla  bağlı  olaraq  da  əmələ  gəlib  arta  bilər. Göz  ətrafında  ağrı,  göz  yorulması,  gedib-gələn  bulaniqliq  kimi  şikayətlər  ilə  başlayır  və  bunlar  xüsusilə  uzun  zaman  yaxın məsafə  işlərində  meydana  çıxır.

Hipermetropiya  necə  müalicə  olunur?

Eynək  və  kontakt  linza  istifadə  edərək  görüntü  yaxşılaşdığı  kimi,  Ekzimer  Lazer  üsulu da  hipermetropiyanı  tamamilə  müalicə  etmiş  olur.  Lakin  lazer  müalicəsi  uyğun  olmayan  pasiyentlərə  də  alternativ  olaraq  fakik  iol  əməliyyatı  məsləhət  görülür.

MİYOPİYA

Miyopiya  bir  göz  qüsurudur.  Miyopiya  bir  gözün  ön  arxa  diametri  qırma  gücünə  görə  daha  uzundur,  bu  səbəblə  gözə  paralel  gələn  şüalar  retinanın  önündə  göz  daxilində  bir  nöqtədə  toplanmaqdadır.  Miyopiya  irsidir.

Miyopiyanın  müalicəsi

Miyopiyanın müalicəsində  eynək  və  kontakt  linza  istifadə  edərək  görüntü  yaxşılaşdığı  kimi  Ekzimer  Lazer  üsulu da  miyopiyanı  tamamilə  müalicə  etmiş  olur. 

Miyopiyanın  səbəbləri

Gözün öndən arxaya normadan uzun olduğu və ya kornea və ya büllurun  sındırma  gücünün  normadan  daha  çox  olduğu  zaman  əmələ  gəlir. Bu  səbəblə  baxılan  obyektin görüntüsü  retina  səthində  deyil onun  önündə  əmələ  gəlir. Miyopiyanın  ən  çox  diqqətə  çarpan  xüsusiyyəti  irsi  olmasıdır. Miyopiya  bəzən  göz  və  ya  ümumi  narahatsızlıqlarla  birlikdə və  ya  onların  nəticəsi  olaraq  ortaya  çıxa bilir. (diabet-marfan-keratokonus-katarakta v.s.)

PRESBİOPİYA

40 yaşdan sonra,  yaşa bağlı  yaxını  görmə  problemidir.  Gözlərimizin  içindəki  büllur  şəkil  dəyişdirə  bilən  bir  quruluşa  sahibdir. Büllur  bu  özəl  xüsusiyyət  sayəsində  cisimlər  yaxına  gəldiyi  zaman,  şişərək  şəklini  dəyişdirə  bilir  və   görmə  keyfiyyətini  artırır.  Yaxın  görmə  bu  şəkildə  baş  verir.  40  yaşından  sonra  büllur  bu  xüsusiyyətini  yavaş-yavaş  itirməyə  başlayır.

Presbiopiyanın  əlamətləri

Presbiopiya   xəstələri  cisimləri  50  cm.-dan  daha  yaxına  gətirdiklərində  görməkdə  çətinlik  çəkirlər. Bu  səbəbə  görə  cisimləri  uzaqlaşdıraraq  görə  bilirlər. Presbiopiyanın  ortaya  çıxmasını  gözün bir  xəstəliyi  olaraq  deyil, təbii  bir   prosess  olaraq  qəbul  etməliyik.

Presbiopiya  necə  müalicə  edilir?

Dünyada  bu  problemlə  əlaqədar  bir  çox  tətbiq  olunacaq   müalicə  metodu  var. Bu  müalicə  metodlarının  özünə  görə  üstünlük  və  çatışmayan  xüsusiyyətləri  vardır.  Hal-hazırda  presbiopiya  müalicəsi  üçün  ən  etibarlı  üsul  göz  içinə  multifokal  linza(büllur) yerləşdirmə  əməliyyatlarıdır. 

 RƏNG  KORLUĞU

Rəng  korluğu  bir  canlının  görmə  mərkəzində  özəl  bir  piqment  molekulunun  olmaması  və  ya  lazım  olduğundan  az  olması, onun  ətrafındakı  rəngləri  ayıra  bilməməsi  dolayısı  ilə  rəng  korluğuna  səbəb olur. Qırmızı,  yaşıl  və  mavı  rənglərdən  bir  ya  da  birdən  artığını  ayıra  bilməməyi  ortaya  çıxan  pozuqluqdur.

Rəng  Korluğunun  səbəbləri

Rəng  korluğunun  səbəbləri  tam  olaraq  bilinməməkdədir. Amma  genetik  olduğu  bilinir.  Bəzən  rəng  korluğu  sinir  sistemi  xəstəliklərinə  bağlı  oıaraq  da əmələ  gəlir.

UVEİT

Uvea  toxumasının  iltihabına  uveit  deyilir.  Müalicədə  müvəffəqiyyət  əldə  etmək  üçün  erkən  diaqnoz,   nizamlı  müayinə böyük  rol  oynayır. Bu  şərtlərə  riayət  olunarsa   çox  zaman  göz  tam  müalicə  olur. 

Əlaməti  və  səbəbləri

Uveit  gözdə  ağrı  və eyni  zamanda  qızarıqlıq  şəklində  anidən  ortaya  çıxa bilir.  Əlamətləri –  işığa  həssaslıq,  görmədə  nöqtələr. Xəstəliyin  aktiv  olduğu  dönəmdə  tətbiq  olunan müalicələrlə  və ya  bəzən  öz-özünə  keçər  və  xəstəlik  ikinci  bir  ataka  qədər  sakit  bir  mərhələyə  keçər. Xəstələrin  bir  çoxunda  uveitin  səbəbləri  məlum olmamaqla  birlikdə,  virus,  göbələk  və  parazit kimi  infeksiyaya  bağlı  olaraq da  ortaya  çıxa  bilir.  Ayrıca  Behçet  xəstəliyi  və  ya  bəzi  oynaq  xəstəlikləri  kimi  avtoimmun  mənşəli  bağ  toxuması  xəstəliyi  də  səbəb ola  bilər.

Üveitin  müalicəsi

Əsasən  steroid  və  göz  bəbəyini  böyüdən damlalar  istifadə  edilməklədir.  Qlaukoma,  katarakta, neovaskülarizasyonlar (yeni damarların  əmələ  gəlməsi) kimi müxtəlif  fəsadlar  əmələ  gələ  bilər.

Blefarit – göz qapağının kənarlarının  qızarması, qaşınması, onların qalınlaşması, qabıq verməsi, kirpiklərin tökülməsi ilə müşahidə olunur.  Səbəbi isə göz qapaqları kənarla-rında  yerləşən vəzilərin iltihablaşmasıdır. Ümumi xəstəliklər, hipovitaminozlar, kariyesli dişlərin və qurd xəstəliklərinin olması, həmçinin sanitar  gigiyenik  qaydalara  riayət  etmədikdə  və s. nəticəsində bu vəzilərdə iltihablaşma prosesi başlaya bilər. Blefarit  çox  zaman,  müalicə  edilməsi  çətin  olan   xroniki  bir  xəstəlikdir.

Keratit – gözlərdə daha çox təsadüf edilən xəstəliklərdən biri olub buynuz qişasının iltihabıdır . Bu xəstəliyin əsas əlaməti gözün buynuz qişasının bulanmasıdır. Keratit, adətən, konyuktivit, allergiya, travmalar və digər xəstəliklərdən sonra baş verir. 

Keratitin əlamətləri

• Gözdə ağrı – batma
• Gözdə  qızarıqlıq
• Görmədə  bulanıqlıq
• Gözdə  bəyaz ləkə

Keratitin  növləri

• Bakterial  keratit
• Virus  keratiti
• Göbələk  keratiti
• Revmatizma  xəstəlikləri  ilə  birlikdə görülən keratit

Bakterial  keratit

• Əsasən  gigiyena  qaydalarına  əməl  etmədən kontakt  linza  istifadə  edənlərdə   görülür.
• Göz  səthinin travmaları ( gözə  qum  və  tozun  düşməsi) risk  faktorudur
• Görməyə  təsir  edəcək  şəkildə  kornea  mərkəzində  yer alan  və  ya  korneada  xoralara  səbəb  olan  bakterial  keratitlər  xəstəxana  şəraitində  müalicə  olun-malıdır.

Virus keratiti

• Ən  sıx  görülən  virus  keratitləri  Herpes  keratiti  ve  adenovirus  keratitidir
• Herpes (göz uçuğu) keratiti: Herpes virusu, uçuk  virusu olarak da bilinir. Herpes virusu böyüklərdə  beyin  içi  sinir  gangliyonlarına  yerləşir  və  orqanizmin  müqaviməti  düşdüyü  (hormonal  dəyişikliklər, ağır  xəstəliklər  stress,  günəşə  məruz  qalma kimi) hallarında  aktiv  olur.  Müalicədə  antiviral  dərmanlar  və  damlalar  istifadə  olunur.

Göbələk keratiti

• Əsasən  kornea  təbəqəsinə  bitki  travmaları  sonrası  əmələ  gəlir.
• Antifunqal (göbələk əleyhinə)  dərmanlarla  və   uzun  müddətə  müalicə  olunur

NİSTAQM

Göz almasının qeyri-iradi, ardıcıl, ritmik hərəkətidir. Bu hərəkətlər üfüqi, şaquli, dairəvi və  diaqonal  olur. Nistaqm  irsi  ya  da  xəstəlik  nəticəsində  meydana  gəlir.

Nistaqmın  növləri

Okulyar  nistaqm

Vestibulyar nistaqm

Nevroloji (mərkəzi) nistaqm

Anadangəlmə nistaqm

Nistaqmda  müalicə

Vestibulyar  və  nevroloji  nistaqmlarda  müalicə  mümkündür.  Anadangəlmə  nistaqmlarda  müalicə  optik, ortoptik  və  cərrahi  olaraq  tətbiq  olunur.

a)Optik  müalicə –  yüksək  qırma  qüsuru  olan  xəstələrdə  eynəklə  görmənin  düzəldilməsi  nistaqmın  azalmasına  səbəb  ola  bilər.

b)Ortoptik  müalicə – Çəpgözlük  və  ambliopiya  müalicəsində  istifadə  olunan  üsullarla  aparılan  nistaqm  müalicəsidir.  Müalicənin  nəticəsi  məhduddur.

c)Cərrahi müalicə – müəyyən  baxış  mövqelərində  nistaqmın  azaldığı  görünür.