Şəkər xəstəliyi mədəaltı vəzindən ifraz olunan insulin hormonunun əksikliyinə və ya təsirsizliyinə bağlı şəkərin yüksəlməsi deməkdir. Bu eyni zamanda bir kiçik damar xəstəliyidir. Diabetik retinapatiya, şəkər xəstəliyinə bağlı olaraq gözün arxa bölümündə işığa həssas bir toxuma olan retina təbəqəsinin (torlu qişa) damarlarının zədələnməsi ilə müşahidə olunan və korluğa səbəb olan bir hal olub, diabetin müalicə ediləbilən bir fəsadıdır. İki gözə də təsir edir. Xəstəliyinin başlanğıcında xəstənin heç bir şikayəti olmur, fəsadlar zamanla ortaya çıxır. Əsasən də diabet başlandığından 10 il sonra retinopatiya görülmə sıxlığı artmaqdadır. Erkən mərhələdə müayinə olunan xəstələrin müalicəsi mümkündür. Bu səbəblə xəstələrin heç bir şikayəti olmasa da ildə 1 dəfə retina müayinəsi olması lazımdır. Hamiləlik, katarakt əməliyyatı, insulinə yeni keçid zamanı göz müayinəsi tez-tez aparılmalıdır. Şəkər xəstələrində qan şəkərinin tez-tez dəyişməsi ilə görmə müvəqqəti olaraq bulanıqlaşır.
Diabetik retinapatiyanın mərhələləri hansılardır?
- Diabetik retinapatiya: Torlu qişa damarlarının tıxanması və divarlarının pozulması ilə kiçik damar genişlənmələri(mikroanevrizma), qanın retinaya sızması ilə kiçik retina içi qanamalar, sərt eksudatlar deyilən sarı yığınlar görülür. Retinanın makula adı verilən ən hassas hissəsinə təsir olmadıqca görmədə şikayət olmur.
- Makulopatiya: Şəkərli diabet xəstələrdə zamanla makula bölgəsinin damarlarına təsir edərkən, bu bölgədəki damarların zədələnməsi ilə, qidalanma pozğunluğu (işemiya), maye sızması(ödem), və bu nahiyədə qanama, eksudatlar görməyə mənfi təsir edər. Xəstə bulanıq və zəif görmədən şikayərlənər.
- Preproliferatif diabetik retinapatiya: Proliferatif retinapatiyaya keçiş mərhələsidir. Əsası diabet əlamətlərin şiddətlənməsi ilə xarakterizə olur.
- Proliferatif diabetik retinopatiya: Digər əlamətlərdən daha az görünür. Qidalanma pozğunluğuna(işemiya) cavab olaraq retina bəzi siqnallar və kimyəvi maddələr ifraz edir və istənməyən yerlərdə yeni damarlar əmələ gətirir. Yeni damarlar göz içində qanaxmaya
səbəb olur.
(vitreus hemorajisi), ətrafında inkişaf edən və gözün içini dolduran yumurta ağı qatılığında
Jele (vitreus) doğru uzanan bantların əmələ gətirdiyi çəkinti ilə retinanın yerindən qopması (dekolman), göz təzyiqinin yüksəlməsinə(qlaukom) səbəb olur. Bu səbəblər korluqla nəticələnir.
Necə müalicə olur? Lazer koaqulyasiyası necə tətbiq olunur?
Xəstənin şikayəti olmadan göz həkiminə müraciət etməsi çox vacibdir. Erkən mərhələdə LAZER işıq Koaqulyasiyası ilə, müalicə edilən xəstələrin 80-90%-ində korluğun qarşısını almaq mümkündür. LAZER müalicəsinin məqsədi, xəstənin baş vurduğu zaman görməsini eyni səviyyədə saxlamaqdır. Ancaq lazerdən sonra bir miqdar görmə azalması olabilirsə də, sonralar görüləcək daha şiddətli görmə zəifliyinin qarşısını alması müşahidə olur. Lazerdən sonra görmədə şikayətlər arta bilər, ancaq bir müddətdən sonra köhnə səviyyəyə dönür. Lazer müalicəsinin müvəffəqiyyətli olması xəstənin erkən həkimə müraciət etməsindən asılıdır.
Vitrektomiya əməliyyatı nədir?
Müalicə üçün gec qalmış və bəzən lazer müalicəsinə rəğmən irəliləmə göstərən xəstələrdə, gözün içinə 1mm-dən incə özəl alətlərlə girilərək tətbiq olunan bir cərrahi üsuldur. Göz içi maye (vitreus) içindeki qanamalrın və çəkinti əmələ gətirən bantların təmizlənməsi və retinanın təkrar əvvəlki anatomik quruluşuna bənzəməsi hədəflənir. Təmizlənən göz içi mayesinin yerinə fizioloji və ya başqa maye ilə doldurulur. Bu əməliyyat üçün də gec qalmamaq lazımdır, uğurlu olması vaxtında həkimə müraciətdən asılıdır. Əməliyyat zamanı gözün içinə hava, qaz, silikon kimi TAMPON MADDƏLƏR verilir. Bu maddələr içində silikonun təkrar geri alınması lazımdır.Digərləri bir müddət sonra özləri sorulur. Əməliyyatın fəsadı katarakta(mirvari suyu) əmələ gətirməsidir. Şəkərin artış və düşüşlərindən asılı olaraq yenidən qanama əmələ gələ bilər bu zaman yenidən cərrahi müdaxilə gərkə bilər.